Een renaissance in de christelijke filosofie?
Het korte antwoord hierop is: `Ja en neen.´ Het is gecompliceerd. Zoals je verderop zult zien, zijn de christelijke filosofen als het ware opgedeeld in twee verschillende kampen. De ene antwoorden eenstemmig `ja´ op de vraag, dit zijn de neotheisten, de anderen antwoorden zowel `Ja´ als `neen´, dit zijn de thomisten. De neotheisten en Intelligent Design (ID) voorstanders vinden dat het bestaan van God vandaag de dag nog nooit zo rationeel onderbouwd is, voornamelijk door wetenschappelijke ontdekkingen. Thomisten daarentegen vinden dat bewijzen voor het bestaan van God niet horen te berusten op empirisch bewijsmateriaal, maar op onveranderlijke metafysische principes. Ook geloven thomisten niet dat de christelijke filosofie in die mate een renaissance doormaakt, omdat de premissen van de moderne filosofie door de neotheïsten aanvaard worden, namelijk een verwerping van finale en formele oorzaken, oftewel de verwerping van de aristoteliaanse metaphysica.
Wat in ieder geval kan vastgesteld worden, is dat door ontdekkingen in de wetenschap, een aantal gloednieuwe bewijzen/argumenten voor het bestaan van God erbij zijn gekomen. De ontdekking van de fijn-afstemming (fine-tuning) van het universum bijvoorbeeld, heeft geleid tot een nieuw teleologisch godsbewijs.
Wat in ieder geval kan vastgesteld worden, is dat door ontdekkingen in de wetenschap, een aantal gloednieuwe bewijzen/argumenten voor het bestaan van God erbij zijn gekomen. De ontdekking van de fijn-afstemming (fine-tuning) van het universum bijvoorbeeld, heeft geleid tot een nieuw teleologisch godsbewijs.
“[S]ommige van de bewijzen die het theïsme een nieuwe vitaliteit gebracht hebben, [zijn]: |
Zowel
in de Verenigde Staten als in Groot-Brittannië, waar de analytische traditie in
de filosofie zich doet gelden, is er de laatste decennia een opmerkelijke evolutie
aan de gang in de filosofiefaculteiten. Het christelijk theïsme is aan een ware
opleving bezig.
Emanuel Rutten, een Nederlandse filosoof die een nieuw argument voor het bestaan van God ontdekte, beschrijft deze evolutie op zijn blog:
Emanuel Rutten, een Nederlandse filosoof die een nieuw argument voor het bestaan van God ontdekte, beschrijft deze evolutie op zijn blog:
“Aan het begin van de vorige eeuw waren veel filosofen van mening dat de achttiende eeuwse filosofen David Hume en Immanuel Kant, en in hun tijd Bertrand Russell, definitief hadden afgerekend met alle rationele argumenten voor het bestaan van God. We leven tegenwoordig echter in een tijdperk waarin dit volstrekt achterhaald is. … [De] kritiek van Hume, Kant en Russell [is] afdoende weerlegd, en er zijn vele nieuwe argumenten voor het bestaan van God bijgekomen, o.a. door het werk van Alvin Plantinga, Richard Swinburne, William Alston, Alexander Pruss, Robert Koons en Joshua Rasmussen. |
Deze opleving ontsnapte ook niet aan de aandacht van de populaire media. Al in 1980 schreef Time Magazine een belangrijk artikel met de titel “Modernizing the Case for God” dat beschreef hoe er een beweging onder filosofen was ontstaan die zich opnieuw begon bezig te houden met de godsbewijzen. Men sprak van een stille revolutie in de filosofie en van een comeback van God. Interessant aan dit hele gebeuren is dat deze comeback niet begonnen is bij de theologen of gewone gelovigen, maar bij de filosofen, diegenen die God lange tijd hadden verbannen uit de filosofie. Volgens de Amerikaanse filosoof Roderick Chisholm, waren in de vorige generatie de meest vermaarde filosofen atheïsten. In deze generatie, observeerde hij, zijn veel van de beste filosofen theïsten, die hun geloof erg goed weten te verdedigen.
Deze evolutie vindt plaats binnen het theïstisch personalisme of neotheïsme, dat voornamelijk in evangelicale kringen een grote aftrek vindt. Maar ook het klassiek theïsme en thomisme kent vandaag de dag formidabele verdedigers, zoals bijvoorbeeld Edward Feser, Brian Davies, David Oderberg, John F. Wippel en John Haldane. Eward Feser legt in het kort de fundamentele verschillen bloot tussen deze twee metafysica's. Een langere uiteenzetting kan je hier lezen. Sommige protestanten ontdekken de superioriteit van het thomisme:
Deze evolutie vindt plaats binnen het theïstisch personalisme of neotheïsme, dat voornamelijk in evangelicale kringen een grote aftrek vindt. Maar ook het klassiek theïsme en thomisme kent vandaag de dag formidabele verdedigers, zoals bijvoorbeeld Edward Feser, Brian Davies, David Oderberg, John F. Wippel en John Haldane. Eward Feser legt in het kort de fundamentele verschillen bloot tussen deze twee metafysica's. Een langere uiteenzetting kan je hier lezen. Sommige protestanten ontdekken de superioriteit van het thomisme:
“Onder evangelicalen vandaag zijn de populairste argumenten voor Gods bestaan: C.S. Lewis morele argument, William Lane Craig’s Kalam kosmologisch argument en William Paley’s teleologisch argument. Deze argumenten zijn echter niet altijd de pijlers geweest van de apologetiek. Thomas aquino's vijf wegen voor het bestaan van God, zijn anders dan al de voorgaande en schijnen ook minder populair te zijn de dag van vandaag. Ze zijn echter aantoonbaar veel krachtiger dan voorgaande (men kan echter ook beweren dat deze versies afgeleid kunnen worden van de vijf wegen). Maar om ze als overtuigende bewijzen te zien, moet je de ‘gezonde mensenverstand’ metafysica van Aristoteles aanvaarden; jammer genoeg heeft de hedendaagse Westerse mens een schizofrene relatie met het ‘gezonde mensenverstand’.” [22]
Andrew Fulford
Misschien nog een resultaat van deze heropleving, is een groeiend interesse aan publieke debatten en uiteenzettingen over het bestaan van God. Dat atheïsten het argumentatief laten afweten, en dit nogal vaak, is een ferme understatement.
Het moet ook gezegd zijn, dat niet iedereen met deze zienswijze akkoord gaat.
Het moet ook gezegd zijn, dat niet iedereen met deze zienswijze akkoord gaat.
Belangrijke bemerking!
Een belangrijke bemerking die wij hier toch willen maken: De neotheïsten, waartoe William Lane Craig, Richard Swinburne en Alvin Plantinga behoren, zijn boeiende filosofen. Vooral Craig die heel wat voor de popularisering van de godsbewijzen gedaan heeft, dragen wij een warm hart toe. Niettegenstaande deze positieve zaken, distantiëren wij ons van het theïstisch personalisme als ware metafysica, omdat ze (1) filosfisch inferieur is aan het thomisme,
“Het ‘theïstisch personalisme’ dat zo sterk de hedendaagse religiefilosofie kenmerkt, (het label werd door Brian Davies uitgevonden om de denkers in kwestie mee aan te duiden) is zowel filosofisch als theologisch serieus problematisch. Een reden is dat de manier waarop God wordt opgevat door theïstische personalisten, eenvoudigweg niet kan gezien worden als ultieme verklaring van de wereld. Theïstische personalisten spreken vaak over God in termen van geconcretiseerde eigenschappen, en over God als zijnde een lid van die groep, behorende tot de categorie van ‘personen’. Kenmerkend voor hen is dat ze de doctrine van de Goddelijke eenvoud ontkennen of toch op z’n minst serieus afzwakken.” |
(2) historisch gezien in de geloofsverdediging een marginale positie bekleedt en (3) omdat ze in een aantal van haar consequenties niet te rijmen valt met de Katholieke theologie. Een voorbeeld hiervan is de verwerping van de 'Goddelijke Eenvoud' (Divine Simpicity) door de meeste neotheïsten.
“In het hart van het klassieke theïsme bevindt zich het concept van de goddelijke eenvoud, het idee dat God niet bestaat uit delen. Dit is een doctrine die haar filosofische wortels heeft in Plato en Aristoteles en verdedigd werd door heidense, Joodse, Christelijke en Moslim denkers als Philo van Alexandrië, Irenaeus, Clements van Alexandrië, Athanasius, Plotinus, Augustinus, Boethius, Anselmus, Maimonides, Avicenna, Averroes, Thomas van Aquino and Duns Scotus. Deze doctrine is de geloofsleer van de Katholieke Kerk en wordt aangehangen door vele Protestantse theologen. Het punt van al deze namen te laten vallen, is om te benadrukken hoe absoluut centraal deze doctrine van goddelijke eenvoud is met betrekking tot de mainstream Westerse traditie in de filosofische theologie.” |
(4) De Intelligent Design (ID) beweging, die door de meeste neotheïsten wordt omarmd is buiten haar legitieme kritiek op de evolutie theorie, filosofisch bekeken, in hetzelfde bedje ziek als de atheïstische darwinisten die ze probeert te bestrijden:
“Volgens Dembski kunnen we ontwerp ontdekken in de natuur nadat we toeval en wetmatigheden geëlimineerd hebben. En dit kunnen we doen d.m.v. een conceptueel hulpmiddel, dat hij de verklaringsfilter noemt. Als iets in de natuur een hoog niveau heeft specifieke complexiteit vertoont, die door toeval en wetmatigheden niet kunnen verklaard worden, besluit Dembski dat het erg waarschijnlijk is dat het gat het resultaat is van een intelligent ontwerper. Ontwerp is om die reden niet immanent in de natuur. Het is iets dat aan de natuur opgelegd wordt door iemand of iets buiten de natuur.” |
(5) Ook verwerpen we het protestantisme dat enkele van deze neotheisten (heimelijk) proberen binnen te sluizen, evenals het goedbedoelde eenheidsausje dat men `onversneden christendom´ noemt.
"Maar lichter komt men tot val, wàar wordt getracht, onder schijn van goed alle Christenen te verzamelen. Billijk is het voorwaar, zo zegt men, ja plicht van de Christen, de aanklachten over en weer te staken, en in broederliefde eindelijk elkander te vinden. |
Omdat wij echter het thomisme in al haar diepgang en complexiteit nog niet meester zijn (dit komt nog wel) en wij toch een verdediging van het bestaan van God willen leveren, presenteren we op deze site de godsbewijzen van de neotheïsten. Deze site gaat namelijk over het bestaan van God en zelf een ketter of heiden kan daarover iets zinnigs zeggen. (cfr. Romeinen 1:19-20) Wij hopen in de nabije toekomst evenwel naast de neotheïstische godsbewijzen, de thomistische Godsbewijzen in het nederlands uit te leggen.
Wie echter denkt dat het Thomisme 'al lang weerlegd' is en geen geloofwaardigheid meer geniet, is niet alleen slecht geïnformeerd, maar zit er ook volledig naast. Edward Feser legt uit hoe deze mythe over de klassieke filosofie ontstaan is:
Wie echter denkt dat het Thomisme 'al lang weerlegd' is en geen geloofwaardigheid meer geniet, is niet alleen slecht geïnformeerd, maar zit er ook volledig naast. Edward Feser legt uit hoe deze mythe over de klassieke filosofie ontstaan is:
“Zelfs onder hedendaagse filosofen die anders niet bekend zijn met zijn werken, is het vrij algemeen bekend dat Thomas van Aquino hield dat het bestaan van God, de onsterfelijkheid van de ziel, en de inhoud en bindende kracht van de morele wet kon bewezen worden door middel van louter filosofische argumenten (in plaats van een beroep te doen op de Goddelijke openbaring). |
De verwerping van de aristoteliaanse metaphysica was een van de grootste aardverschuivingen in de geschiedenis die het wereldbeeld en mensbeeld volledig ondersteboven haalde:
“Het echte keerpunt tussen het middeleeuwse tijdperk van geloof en het moderne tijdperk van ongeloof kwam wanneer de wetenschappers van de 17e eeuw de rug toekeerden naar de zogenaamde ‘finale oorzaken’ … [Het geloof hierin] was niet de uitvinding van het Christendom maar was fundamenteel aan de gehele Westerse samenleving, zei het in de oude heidense wereld of in het Christendom, vanaf Socrates tot het opkomen van de wetenschap in de 17e eeuw. [De wetenschappers van de 17e eeuw] deden dit omdat het onderzoek naar doelmatigheden, nutteloos is voor het doel van de wetenschap: namelijk de beschrijving en voorspelling van gebeurtenissen. Het idee van doelmatigheid werd genegeerd en geminacht. Dit was, bijna volledig ongemerkt, de grootste revolutie in de menselijke geschiedenis. Deze had een veel grotere betekenis dan alle ander politieke revoluties, wiens donderslagen doorheen het wereldtoneel hebben weergalmd… De wereld volgens dit nieuwe wereldbeeld, is doelloos, zinloos en betekenisloos. De natuur is niets meer dan materie in beweging. De bewegingen van de materie worden niet door een doel bepaald, maar door blinde krachten en wetten… [Maar] als het wezen der dingen doelloos en betekenisloos is, dan is het leven van de mens ook doelloos en betekenisloos. Alles is vruchteloos, alle moeite is uiteindelijk zinloos. Een mens kan natuurlijk nog altijd onsamenhangende doelen nastreven, geld, roem, kunst, wetenschap, en kan daarvan genieten. Maar zijn leven is hol in de kern. Vandaar de ontevreden, gedesillusioneerde, rusteloze geest van de moderne man.”[28] |
“Om definitief te kunnen ontsnappen aan de macht van de Katholieke Kerk, moest men afstand doen van het denken over menselijk leven in termen van haar doel of eindbestemming en het heidense [klassiek Griekse] idee dat de natuur, op zichzelf wetgevend is. [Vandaar] dat het de leer van Aristoteles is, die in haar essentie overgenomen werd in de Katholieke doctrine, die Descartes, Hobbes, Spinoza en Locke onverbiddelijk zullen vernietigen.”[29] |
Maar de moderne wetenschap heeft toch het aristotelisme weerlegd?
“Het gebruikelijke verhaal is dat de moderne wetenschappelijke ontdekkingen het Aristotelianisme weerlegd hebben. Dit stelde de filosofen in een positie om iets nieuws te vinden om het te vervangen. Maar de moderne wetenschap heeft niet het Aristotelianisme weerlegd, als met dit het volledige gedachtegoed van Aristoteles wordt bedoeld. Wat het wel heeft gedaan is het weerleggen van bepaalde wetenschappelijke theorieën, die door Aristoteles en zijn opvolgers werden aanvaard. Zoals de visie dat de aarde zich in het centrum van het zonnestelsel bevindt, en dat de planeten vastzitten in concentrische cirkels, die de aarde omgeven. Maar deze theorieën zijn volledig onafhankelijk van de metafysische ideeën van Aristoteles, zoals het onderscheid tussen actualiteit (werkelijkheid) en potentialiteit, de leer van de 4 oorzaken, hylomorfisme, etc.” |
Zie ook `Real Essentialism´ van David Oderberg.
In onze zoektocht naar de Waarheid hebben we geleerd de woorden van de heilige paus Pius X en vele andere pausen ernstig te nemen:
“Allen die filosofie onderrichten in Katholieke scholen overal ter wereld zouden er zich voor in acht moeten nemen, nooit het pad en de methode van Thomas van Aquino te verlaten, en elke dag krachtiger op deze methode aan te dringen… Wij waarschuwen de onderwijzers er goed op te letten, dat wanneer men, voornamelijk in de metafysica, Thomas van aquino veronachtzaamt, dit niet kan gedaan worden zonder grote schade te lijden.” [31] |